تومور مارکرها

گفته می شود سرطان بعد از بیماریهای قلبی و عروقی دومین علت مرگ و میر را در جهان شامل می شود و این آمار نگران کننده است، اما نکته قابل تامل این است که ۴۰ درصد سرطانها قابل پیشگیری هستند و با تشخیص به موقع بیش از ۸۰ درصد این بیماری ها درمان می شوند.

از همین رو جامعه آزمایشگاهیان که در خط اول تشخیص بیماری ها هستند، در زمینه آگاهی، پیشگیری و تشخیص به موقع نقش بزرگی را ایفا می کنند.

تومور مارکرها:

در حالت عادی سیستم ایمنی بدن ما سلول های خودی و بیگانه را بر اساس پروتئین های سطحی شناسایی و افتراق می دهد ولی در صورت سرطانی شدن سلول های خودی در سطح خود پروتئین هایی بروز می دهند که نشانگر سرطانی بودن سلول می باشد.

به این ترتیب سیستم ایمنی با استفاده از لنفوسیت های T و توانایی سلول کشی خود این سلول ها را شناسایی و تا حد ممکن از بین می برند. در آزمایشات تشخیص سرطان از این پروتئین ها نیز استفاده شده و به تشخیص سرطان کمک می کنند.

CEA (Carcinoembryonic Antigen)

• CEA پروتئینی است که به طور طبیعی در بافت گوارشی جنین ساخته می شود. در هنگام تولد سطح سرمی آن غیر قابل اندازه گیری می باشد.
• CEA در افراد مبتلا به انواع کارسینوماها (مانند پستان، لوزالمعده، معده، ریه، تخمدان و کبدی – صفراوی) و سارکوما ها افزایش می یابد.
• در بسیاری از بیماری های خوش خیم (مانند بیماری های کبدی، کولیت اولسراتیو، دیورتیکولیت و سیروز) نیز افزایش می یابد.
• افرادی که سابقه طولانی کشیدن سیگار دارند سطح بالایی از CEA را دارا می باشند.
• سطح ابتدایی قبل از درمان CEA، یک شاخص اندازه ی تومور و پیش آگهی آن است.
• کاهش شدید سطح CEA نسبت به قبل از عمل نشان دهنده ریشه کنی کامل تومور می باشد.
• CEA را می توان در مایعات بدن غیر از خون (نظیرمایع جنب، CSF و صفاق) هم تشخیص داد و حضور آن در مایعات نشان دهنده متاستاز است.

CA19-9 (Cancer Antigen 19-9)

• آنتی ژن سرطانی CA19-9  یک آنتی ژن سطحی کربوهیدراتی است که برای شناسایی مبتلایان به سرطان لوزالمعده و کبدی –صفراوی و ارزیابی پاسخ به درمان استفاده می شود .
• حدود ۷۰ درصد مبتلایان به کارسینومای پانکراس و ۶۵ درصد مبتلایان به سرطان کبدی –صفراوی سطوح بالایی از این آنتی ژن را دارا می باشند.
• افزایش ملایم سطح این تومورمارکر در سرطان کولورکتال، ریه و معده، بیماری های روماتوئید، سیروز، پانکراتیت،کوله سیستیت، هپاتیت، بیماری های التهابی روده و سنگ های صفراوی وجود دارد.
• اندازه گیری توام آنتی ژن سرطانی CA19-9  و CEA در پیگیری بیماران مبتلا به سرطان معده مفید می باشد.

CA15-3 (Cancer Antigen 15-3)

• این تومورمارکر برای کنترل پاسخ بیماران به درمان سرطان متاستاتیک پستان استفاده می شود.
• بیماری های خوش خیم پستان و سرطان ریه، لوزالمعده، تخمدان، پروستات، سیروز، هپاتیت و کولون موجب افزایش سطح این آنتی ژن می شوند.
• 80 درصد افراد مبتلا به سرطان متاستاتیک سطح آنتی ژن سرطانی CA15-3بالایی دارند.
• در بیمارانی که علائم و سایر نتایج آزمایش های آن ها نشان دهنده ی عود بیماری است، افزایش در این تومورمارکر تشخیص عود سرطان پستان را تایید می کند.

CA 125 (Cancer Antigen 125)

• این تومورمارکر برای تشخیص و تعیین شدت بیماری و پاسخ به درمان در سرطان تخمدان کاربرد دارد.
• شاخص دقیقی برای تومورهای اپیتلیال غیر موسینی تخمدان می باشد و در بیش از ۸۰ درصد زنان مبتلا به سرطان تخمدان افزایش می یابد.
• این آنتی ژن درسرطان لوزالمعده، کولون، ریه، صفاق و پستان و همچنین بیماری های سیروز، پانکراتیت، پریتونیت، اندومتریوز و بیماری های التهابی لگن افزایش پیدا می کند.
• این آزمایش در غربالگری زنان در معرض خطر بالا که سابقه خانوادگی سرطان تخمدان دارند، استفاده می شود.
• در بیمارانی که به درمان پاسخ می دهند،آزمایش های متوالی کاهشی پیشرونده در سطح CA 125 را نشان می دهند.
• کشیدن سیگار می تواند موجب افزایش کاذب سطح CA125 شود.

AFP (Alpha Fetoprotein)

• آلفافیتوپروتئین پروتئین اصلی است که در دوران جنینی توسط کیسه زرده و کبد جنین تولید می شود.
• اندازه گیری سطح سرمی آلفا فیتوپروتئین در مادران حامله بخشی از آزمایشهای غربالگری است و از آن مي‌توان جهت تشخيص برخی بيماري‌ها و ناهنجاریهای جنین استفاده کرد.
• آلفافیتوپروتئین بطور معمول در خون مردان سالم و زنان غير باردار يافت نمي‌شود و یا ميزان آن بسيار اندک است.
• اما در سرطان های کبد، سلول زایا، معده، کولون، ریه، پستان و لنفوم همچنین در سیروز کبد و هپاتیت سطح آن افزایش می یابد.
• در ۹۰ درصد بیماران مبتلا به هپاتوما سطوح بالای AFP دیده می شود.

PSA (Prostatic Specific Antigen)

• PSA پروتئینی است که به طور عمده توسط سلول‌ها در پروستات تولید می‌شود و به طور معمول همه مردان مقدار کمی از PSA را در خون دارا می باشند.
• افزایش مقدار PSA ممکن است نشانه وجود مشکلی در غده پروستات باشد، اما قطعا به معنی سرطان پروستات نیست.
• این آزمایش برای غربالگری تشخیص اولیه سرطان پروستات صورت می گیرد و در صورتی که با معاینه رکتال همراه شود، حدود ۹۰ درصد موارد سرطان های بالینی قابل تشخیص خواهند بود.

• در بیش از ۸۰ درصد مردان مبتلا به سرطان پروستات سطح PSA بیشتر از ۴ نانوگرم در میلی لیتر است. اما همیشه سطح بالای ۴ نانوگرم در میلی لیتر با سرطان همراه نیست.
• حساسیت و اختصاصیت PSA نسبت به سایر شاخص های توموری پروستات نظیر اسید فسفاتاز پروستاتی بیشتر است.
• عفونت اخیر مجرای ادراری، سن و هیپرپلازی خوش خیم پروستات از عوامل افزایش سطح PSA می باشد.